10) Büyükbaş/küçükbaş hayvanları cinsinden, hayvan yeri sayısını canlı hayvan kütlesine dönüştürme faktörleri aşağıda gösterilmiştir. Barındırma yönteminden büyük ölçüde farklı üretim yöntemleri için ortalama münferit hayvan kütlesi (büyükbaş/küçükbaş hayvan cinsinden) münferit olarak tespit edilebilir.

     *1 GV (büyükbaş/küçük baş hayvan birimi) = 500 kg canlı hayvan

11) Kümes hayvanları cinsinden, hayvan yeri sayısını canlı hayvan kütlesine dönüştürme faktörleri aşağıda belirtilmiştir.

c) Hayvan yağlarının eritildiği tesislerde keskin kokulu maddeler;

1) Kokunun oluşabileceği depolama sahaları da dahil işleme tesisleri kapalı odalarda tutulur.

2) İşleme tesislerinin yanı sıra bu odaların da  atık gazları toplanır.

3) Koku oluşması beklenen ham madde ve ara ürünler kapalı konteynerlerde veya odalarda depolanır ve soğutulur.

4) Koku yayan maddeleri içeren atık gazlar toplanır ve bir atık gaz temizleme tesisine gönderilir veya emisyonazaltımı için eşdeğer tedbirler uygulanır.

ç) Et ve balık ürünlerinin tütsülendiği tesislerde keskin kokulu maddeler;

1) Tütsüleme fırınlarının atık gazları toplanır  ve bir atık gaz temizleme tesisine gönderilir veya emisyonazaltımı için eşdeğer tedbirler uygulanır.

d) Jelatin, post tutkalı, deri tutkalı veya kemik tutkalı üreten tesisler; kesimhane yan ürünü kemikleri, hayvan kılları, tüyleri, boynuz, tırnak veya kanlarından  hayvan yemi veya gübresi veya teknik yağların üretildiği tesisler; muamele edilmemiş hayvan kıllarının depolandığı veya işlendiği tesisler; muamele edilmemiş kemiklerin depolandığıtesisler ve hayvan cesetlerinin bertaraf edildiği tesisler ile bu tesislerde bertaraf edilmesi için hayvan cesetleri veya hayvan ürünleri parçalarının toplandığı veya depolandığı tesislerde keskin kokulu maddeler:

1) Koku oluşması beklenen depolama sahaları da dâhil işleme tesisleri kapalı odalar içine yerleştirilir.

2) İşleme tesislerinin atık gazları ile bu odalardaki hava toplanır.

3) Koku oluşması beklenen ham madde ve ara ürünler kapalı konteynerlerde veya odalarda depolanır ve soğutulur.

4) Koku yayan maddeleri içeren atık gazlar toplanır ve bir atık gaz temizleme tesisine gönderilir veya emisyonazaltımı için eşdeğer tedbirler uygulanır.

e) Gübre (tezek) kurutma tesislerinde keskin kokulu maddeler:

1) Koku oluşması beklenen depolama sahaları da dâhil işleme tesisleri kapalı odalar içine yerleştirilir; işletme tesislerinin atık gazları ile içerideki hava toplanır ve bir atık gaz temizleme tesisine beslenir.

f) Düzenli depolama tesislerinde:

1) Düzenli depolama tesislerinde depolanan atıkların üzerine günlük ara örtü tabakası yerleştirilir.

2) Biyobozunur atıkları kabul eden tüm düzenli depolama tesislerinde gaz toplama sistemi kurulur, doğrudan veya işlenerek enerji üretiminde kullanılır. Elde edilen depo gazının, enerji üretiminde kullanılmasının ekonomik olmaması halinde depo gazı meşalelerde yakılır.

Koku emisyonu azaltımı için teknikler

MADDE 8 – (1) Kokuya neden olan işletmeler koku önleyici tedbir/ek tedbir almalarının gerekli olması halinde işletmelerin alabileceği koku önleyici tedbirlere ilişkin bu Yönetmeliğin EK-1’inde uygulanabilecek teknikler verilmiştir.İşletmeler, EK-1’de yer alan koku önleyici teknikler dışında, işletmeleri için uygun teknikleri kullanabilirler. Söz konusu tekniklerin Bakanlıkça uygun görülmesi gerekmektedir.

(2) 7 nci maddede yer alan işletmelerin, öncelikle 7 nci maddede yer alan hüküm ve esasları sağlamasıgerekmekte olup, buna rağmen şikâyet konusu olmaları halinde koku önleyici ek tedbir almaları gereklidir.

Emisyon sınır değerleri

MADDE 9 – (1) Şikâyete konu olan işletmenin faaliyet gösterdiği zamanlarda koku emisyonuna neden olan kaynak/kaynaklarından ulusal/uluslararası standartlara göre alınan ve işletme/tesisin koku emisyonunu temsil eden en azüç kokulu gaz örneğinin olfaktometrik olarak ölçülmüş koku konsantrasyonlarının geometrik ortalaması;

a) 1000 KB/m3 veya daha az ise, işletme/tesiste kaynakta koku giderimi konusunda herhangi bir işlem yapılmaz.

b) 1000-10.000 KB/m3 aralığında ise, yetkili merci tarafından, işletmede koku kontrol/ek koku kontrol tedbiri alınması, alınan tedbirlerin etkinliğinin belirlenmesi için kaynak/kaynaklarda ölçüm yapılarak bu çalışmalarla ilgili raporun yetkili mercie sunulması için süre verilir.

c) 10.000 KB/m3 ten büyük ise,  yetkili merci tarafından 16 ncı madde kapsamında idari yaptırım uygulanır ve işletmede koku kontrol/ek koku kontrol tedbiri alınması, alınan tedbirlerin etkinliğinin belirlenmesi için kaynak/kaynaklarda ölçüm yapılarak bu çalışmalarla ilgili raporun yetkili mercie sunulması için süre verilir.

(2) Koku şikâyetine neden olan işletme/tesislerin sorumluları, koku emisyonunu gidermek üzere önlem aldıktan sonra koku kaynağındaki emisyonu yeniden ölçtürür.

(3) Bir işletmede birden fazla koku kaynağı olan tesis varsa, bu durumda her bir kaynaktaki koku debisi (qkoku) bulunup, işletmenin tümü için toplandıktan sonra, bütün kaynaklardan çıkan kokulu gaz hacimsel debileri (Q) toplamına bölünerek ortalama koku konsantrasyonu belirlenir. Bu şekilde bulunan ortalama koku konsantrasyonubirinci fıkranın (a), (b) ve (c) bentlerine göre değerlendirilir.

(4) Hedonik tonu olumlu olan kokular için sınır değer iki ile çarpılarak alınır.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

Şikâyetlerin Değerlendirilmesi

Şikâyetlerin değerlendirilmesine ilişkin esaslar

MADDE 10 – (1) Şikâyete neden olan koku emisyonları aşağıdaki esaslara göre değerlendirilir.

a) Şikâyet yetkili mercie dilekçe ile başvurulması halinde değerlendirmeye alınır.

b) Yetkili merci tarafından, şikâyet mahallinde denetim yapılır.

c) Yetkili merci tarafından; şikâyet mahallindeki tüm olası koku kaynaklarının ve çevresinde koku problemine katkıda bulunabilecek başka kaynakların var olup olmadığının ve koku önlemlerinin alınıp alınmadığının tespiti yapılıp, koku kaynağı ile ilgili diğer bilgiler de toplanarak şikâyet mahallinde, EK-2’de yer alan Koku Şikâyet Denetim Formu doldurulur.

ç) Şikâyetin, bu Yönetmelik kapsamında tanımlanan koku probleminden kaynaklanmadığının anlaşılmasıhalinde, şikâyet yetkili merci tarafından sonlandırılır.

d) Şikâyetin, bu Yönetmelik kapsamında tanımlanan koku probleminden kaynaklandığının tespit edilmesi halinde;

1) Kokuya neden olan işletme/tesislerden şikâyet konusu olan kaynaklarda 7 nci madde kapsamında alınmasıgereken önlemler olup, olmadığı ve bu önlemleri alıp almadıkları incelenir.

2) İşletme/tesisin, 7 nci madde kapsamında alması gerekli önlemleri almadığı tespit edilirse, 16 ncı madde gereğince işlem yapılır ve önlemler alması için süre verilir.

3) İşletme/tesisin, 7 nci madde kapsamında önlemleri almış olduğu halde, şikâyet konusu ise; şikâyete neden olan kaynak/kaynaklarda koku emisyonu ölçtürmesi ve koku emisyon raporunu yetkili mercie sunması talep edilir.

4) 7 nci madde kapsamında koku kontrol tedbirleri almakla yükümlü olmayan işletmeler/tesislerin; şikâyet söz konusu ise; şikâyete neden olan kaynak/kaynaklarda koku emisyonu ölçtürmesi ve koku emisyon raporunu yetkili mercie sunması talep edilir.

5) Koku emisyon raporu yetkili merci tarafından 9 uncu maddede belirtilen hususlar dikkate alınarak değerlendirilir ve değerlendirme sonuçları işletme/tesise bildirilir.

6) Yetkili merci tarafından tedbir alınmasının istenilmesi halinde alınan tedbirlerin etkinliği ölçümlerle belirlenir.

7) Yetkili merci tarafından yapılan her değerlendirme sonucunda; EK-4’te yer alan Şikâyet Değerlendirme Formu hazırlanır. Şikâyet Değerlendirme Formu dikkate alınarak şikâyet konusu devam ettirilir veya sonlandırılır.

8) Koku emisyonu ölçümleri, koku kontrol ve ek koku kontrol tedbirlerin alınması gerektiği hallerde süreler yetkili merci tarafından belirlenir.

9) Şikâyetleri değerlendirme, denetim ve idari yaptırım konusunda yetki devri yapılan kurum/kuruluşlarda Bakanlıkça esasları belirlenecek uzmanlıktaki personelin görevlendirilmesi gerekmektedir.

BEŞİNCİ BÖLÜM

Koku Emisyonlarının Ölçülmesi ve Ölçüm Sonuçlarının Değerlendirmesi

Koku Emisyonlarının tespit edilmesi

MADDE 11 – (1) Koku emisyonunun tespitinde aşağıdaki şartlara uyulur.

a) Koku emisyonu tespiti ve ölçümü Bakanlıkça yetki verilen kurum/kuruluşlar tarafından yapılır.

b) İşletme/tesiste koku konsantrasyonu ölçümlerinin yapılmasında ulusal/uluslararası kabul görmüşstandartlarda belirtilen esaslar uygulanır.

c) İşletme/tesislerin prosesinde veya işletme/tesis sınırları içinde kokuya neden olabilecek kaynaklar belirlenir ve değerlendirilir.

ç) Emisyon kaynaklarından numune alma yöntemleri ve yerleri belirlenir.

d) Koku kaynaklarının şikâyet noktasına olan uzaklığı belirlenir.

e) Koku kaynaklarının yerleşik olduğu mahallin kentsel, kırsal, ticari veya endüstriyel bölge olup olmadığıbelirlenir.

f) İşletme/tesis içinde belirlenmiş olan koku kaynaklarında,  örnekleme yapılarak, olfaktometrik ölçümler gerçekleştirilir ve koku konsantrasyonları belirlenerek EK-3’te yer alan Koku Emisyonu Ölçüm Raporu formatına uygun olarak Emisyon Raporu hazırlanır.

Koku emisyonu ölçüm raporu

MADDE 12 – (1) Koku emisyonu ölçüm raporu EK-3’te yer alan formata uygun olarak hazırlanır.

(2) İşletme/tesisin endüstriyel ve ticari sırları varsa işletme sahibinin/işletmecinin talebi üzerine bu bilgiler umuma ifşa edilemez.

Ölçümde kullanılacak cihazlar ve özellikleri

MADDE 13 – (1) Koku kaynağından alınan kokulu gaz örnekleri içindeki koku konsantrasyonu olfaktometrikyöntemle tayin edilir. Olfaktometrik ölçümlerde kullanılan cihaz olfaktometredir.

(2) Ölçümler ve değerlendirmeler sırasında ulusal/uluslararası kabul görmüş standartlarda belirtilen esaslara uyulur.

Ölçüm yapacak personelin nitelikleri

MADDE 14 – (1) Koku emisyonunu ölçecek kişilerin özellikleri ve panelistlerin kalibrasyonuna ilişkin esaslar Bakanlıkça belirlenir.

Ölçümler için yapılacak harcamalar

MADDE 15 – (1) Koku emisyonunun belirlenmesi için yapılacak analiz ve ölçümlerin giderleri, Çevre Kanununun 12 nci maddesine göre karşılanır.

ALTINCI BÖLÜM

Çeşitli ve Son Hükümler

İdari yaptırımlar

MADDE 16 – (1) Şikâyet konusu koku emisyonuna sebep olan işletme/tesisler tarafından;

a) 9 uncu maddenin birinci fıkrasının (c) bendinde belirtilen sınır değerlerin üzerinde çevreye koku emisyonuverilmesi,

b) Yetkili merci tarafından verilen sürelerde; işletme/tesis tarafından koku emisyonlarının önlenmesine ilişkin tedbirleri alarak alınan tedbirlere ilişkin raporun ve/veya ölçüm raporlarının sunulmaması,

c) 7 nci madde kapsamında yer alan tesis/işletmelerin alması gereken koku kontrol tedbirlerinin alınmaması,

durumlarında Çevre Kanununun 15 inci ve 20 nci maddelerinde öngörülen idari yaptırımlar uygulanır.

Eğitim

MADDE 17 – (1) Bu Yönetmelik kapsamında yer alan hususlara yönelik eğitimler Bakanlıkça yapılır veya yaptırılır.

Yürürlükten kaldırılan yönetmelik

MADDE 18 – (1) 4/9/2010 tarihli ve 27692 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Kokuya Sebep Olan Emisyonların Kontrolü Yönetmeliği yürürlükten kaldırılmıştır.

Yürürlük

MADDE 19 – (1) Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Yürütme

MADDE 20 – (1) Bu Yönetmelik hükümlerini Çevre ve Şehircilik Bakanı yürütür.

EK-1

KOKU AZALTIMINA YÖNELİK TEKNİKLER

Şikâyete sebep olan koku emisyonları, işletme/tesisin prosesi gereği oluşabileceği gibi, tesisin işletilmesinde oluşan sorunlardan ve işletme yetersizliğinden de ortaya çıkabilir. Koku kontrol yöntemleri iki ayrı başlık altında ele alındığında;

a)              Tesis türüne göre; şikâyete sebep olan koku emisyonu oluşturan tesis ve faaliyetler incelendiğinde, ortaya çıkan kokuların kaynaklanma nedeni ve yapısı ile birlikte bunların önlenmesinde uygulanabilecek yöntemler bu faaliyetlerin türüne göre değişiklik gösterebilir. Aşağıda koku oluşumuna en fazla neden olan faaliyetler ve buralarda uygulanabilecek önlem yöntemleri yer almaktadır.

1) Gıda sanayiinde;

1.1.         Proses Kontrolü: Üretimde kullanılan hammaddeler, bunların işlenişi, kapalı veya açık prosesler, çalışma sıcaklıkları ve süreleri, havalandırma koşulları v.b.,değiştirilmesi,

1.2.         Depolama: Organik maddelerin, hammaddelerin ve ürünlerin depolanma süresi, sıcaklıkları, depo yapısı v.b. değiştirilmesi,

1.3.         Absorbsiyon: Oluşan kokulu gaz ve sıvıların absorbsiyon ile arıtılması,

1.4.         Biyo-filtre: Oluşan kokulu gaz ve sıvıların biyolojik bir ortamda bakterilerce parçalanarak arıtılması,

1.5.         Oksidasyon: Oluşan kokulu gaz ve sıvıların yükseltgenerek parçalanması ve bu şekilde arıtılması,

2) Hayvan çiftliklerinde;

2.1.         Ahırların temiz ve kuru tutulması,

2.2.         Nem tutmayan zemin kaplamaları kullanılması,

2.3.         Tesisin çevredeki birimlerle olan uzaklığına göre kapasite sınırlaması getirilmesi,

2.4.         Hayvanların beslenme rejimini değiştirerek koku emisyonunun azaltılması,

3) Kesimhane ve hayvansal yan ürünlerin depolanması faaliyetlerinde;

3.1.         Maddelerin hızlı prosese sokulması,

3.2.         Yan ürünlerin kısa süre için ve düşük sıcaklıkta depolanması,

3.3.         Yoğuşturulamayan buhar ve gazların yakılması,

3.4.         Proses suyunun proses-dışı sudan ayrılması,

3.5.         Proses/tesis havasının toplanarak yakma tesisinde yakılması,

3.6.         Koku tutucu yedek sistemler (Aktif karbon, v.b).

4)  Hayvansal yan ürünlerin işlendiği faaliyetlerde (Rendering);

4.1.         Pişirme buharının yoğuşturulması,

4.2.         Yoğuşturulamayan buhar ve gazların yakılması veya biyofiltrasyonu,

4.3.         Buhar ve gazların termal oksidasyonu ve/veya biyofiltrasyonu,

4.4.         Tüm proses hattının kapatılması,

4.5.         Rendering öncesinde suyun kandan alınması (buhar koagülasyonu ile)

5) Balık unu ve yağı üretim faaliyetlerinde;

5.1.         Taze hammadde kullanılması,

5.2.         Proses havasının toplanarak yakılması,

6) Atıksu arıtma tesislerinde;

6.1.         Kapalı sistemler: Kokuya neden olan ancak proses gereği koku oluşumunun önlenemeyeceği ön çökeltme havuzu, aerobik ve anaerobik arıtma havuzu, arıtma çamuru bertarafı gibi ünitelerin üzerlerinin kapatılarak kokulu gazların çevreye yayılmasının önlenmesi ve toplanarak arıtılması,

6.2.         Biyofiltreden geçirme: Tüm organik işletme gazlarının biyofiltreden geçirilmesi,

6.3.         Bacalarda–flare: Oluşan kokulu gazların çeşitli durumlarda, flare bacası ile yakılması (Bu kapsamda yer flaresistemi önlenir.),

7) Tabakhanelerde;

7.1.         Kapalı sistemlerin kullanılması,

7.2.         Uygun depolanması,

7.3.         Stok akış kontrolü yapılması,

7.4.         Islak yıkama sistemleri ile kokulu gazların arıtılması,

7.5.         Adsorbsiyon yapılması,

7.6.         Biyo-filtreleme yapılması,

7.7.         Atık gaz insinerasyonu: kokulu gazların toplanarak yakılması,

8) Diğer tesislerde;

8.1.         Adsorbsiyon yapılması, (aktif karbon, zeolit vb. materyaller kullanılarak),

8.2.         Absorbsiyon yapılması (ıslak tutucular vb. ), 

8.3.         Biyolojik arıtma yapılması (Biyofiltre, biyoyıkama vb.),

8.4.         Termal veya katalitik oksidasyon yapılması,

8.5.         Diğer tekniklerin uygulanması (Ozon, plazma teknolojisi, UV, katalitik filtreler vb.).

b)             Önlem yapısına göre; temiz üretim ve kirliliğin kaynağında önlenmesi ilkelerine göre yaklaşıldığında, kokunun oluşmasını önlemek, arıtma veya güvenlik mesafesi uygulanması gibi yöntemlerden daha etkili olmaktadır. Bu açıdan, koku önleme yöntemleri önlemin yapısına göre aşağıda belirtilmiştir.

1) Kaynakta önleme:

1.1.         Uygun hammadde kullanımı: Alternatifler arasından koku oluşumuna neden olmayacak hammaddelerin tercih edilmesi, aradaki olası maliyet farkının arıtma maliyeti göz önünde bulundurularak değerlendirilmesi,

1.2.         Uygun hammadde ve atık depolama: Depoların ve depolama koşullarının belirli standartlarda yapılması,

1.3.         Proses kontrolü,

1.4.         Sızıntı ve kaçakların önlenmesi: Sızıntı ve kaçakların önlenmesi için işlemlerin olabildiğince kapalı ortamlarda gerçekleştirilmesi, boru ve kazanlarda kaçakların önlenmesi, kokulu proses gazlarının toplanarak arıtılması,

2) Arıtma:

2.1.         Yoğuşturma: Atık gazdaki çözücü buharları ya da diğer kokulu gazları, sıcaklıklarını çiğ noktalarının altına düşürerek ayırmaya yarayan bir tekniktir. Kokulu gazlarda genellikle suya doymuş gazdan yoğuşturularak ayrılan su kokulu gazlar içinde bir soğurucu görevi görmekte ve bu şekilde kokulu gaz arıtılmaktadır. Kokulu gazlar için uygulama sınırı 100.000 koku birimi/Nm3’tür.

2.2.         Adsorpsiyon: Gaz moleküllerinin, belirli bileşikleri diğerlerine tercih eden katı yüzeylerde tutunduğu ve dolayısıyla sıvıdan ayrıldığı heterojen bir tepkimedir.

2.3.         Biyofiltrasyon: Burada kokulu gaz bakteri ortamından geçirilerek gazın içerisindeki çeşitli maddelerin besin olarak bakterilerce parçalanması sağlanmaktadır.

2.4.         Biyo-yıkama: Islak gaz yıkamayı biyolojik parçalamayla birleştirir. Burada yıkama suyu kokulu gaz bileşenlerini oksidize edebilecek bakteri popülasyonlarını barındırır. Bunun için, atık gaz içeriğinin yıkanabilir ve yıkanan bileşenlerin de aerobik koşullarda biyolojik olarak yıkılabilir olması gerekir.

2.5.         Biyo-damlatma: Biyo yıkama ile aynı koşullarda çalışır. Biyo yıkamanın aksine, bakteri popülasyonu destek öğeleri yani bir yatak malzemesi üzerinde tutunmuşlardır. Burada, sıvı, inert maddelerden oluşan bir yataktan dolaştırılarak geçirilmektedir.

2.6.         Isıl (termal) oksidasyon: Atık gaz akışı içindeki kokulu gazların, içeriğindeki karışımın hava veya oksijen ile birlikte, bir fırında, parlama noktasının üzerindeki bir sıcaklığa ısıtılması ve karbondioksit ve suya dönüşmek üzere tam yanma sağlayacak kadar yeterli bir süre yüksek sıcaklığın korunması yoluyla oksidasyon işlemidir.

2.7.         Katalitik oksidasyon: Katalitik oksitleyiciler, termal oksitleyicilere çok benzeyen bir şekilde çalışırlar. Aradaki en büyük fark, alev bölgesinden geçen gazın bir katalizör yatağından da geçmesidir. Katalizör, oksidasyon tepkimesi hızını artırarak daha düşük sıcaklıklarda gerçekleşmesini sağlar. Böylece, daha küçük oksitleyicilerin kullanımına olanak tanınır.

EK-2

KOKU ŞİKÂYETİ DENETİM FORMU

EK-3

KOKU EMİSYONU ÖLÇÜM RAPORU FORMATI

Emisyon raporu en az aşağıda verilen bilgileri içerecek şekilde düzenlenir. Gerekli görülmesi halinde, yetkili merci tarafından ek bilgiler de istenebilir.

Örnekleme Verileri:

Ölçüm Sonuçları (Olfaktometre ölçümleri):

EK-4

ŞİKÂYET DEĞERLENDİRME FORMU

EK-5

ŞİKÂYET SONLANDIRMA FORMU