Меню

Koku Giderme Yöntemleri

KOKU KONTROL YÖNTEMLER�

Bu K�lavuzda belirtilen yöntem ve teknikler uygulay�c�lara fikir verme amaç ve niteli�inde olup hukuken ba�lay�c� de�ildir. Söz konusu bilgiler haz�rland�klar� dönemin teknolojik düzeyine göre irdelenmektedirler. De�i�en ko�ullar ve geli�en teknoloji ile birlikte bu tekniklerin uygulanmalar� de�i�ebilece�i gibi, yeni uygulamalar ve teknolojiler de gündeme gelebilecektir.

�stenmeyen kokular, kaynakland�klar� etkinliklerde kullan�lan proses gere�i olu�abilece�i gibi, tesisin i�letmesinde ortaya ç�kan sorunlardan ve i�letme yetersizli�inden de ortaya ç�kabilir. Koku kontrol yöntemleri iki ayr� ba�l�k alt�nda ele al�nabilir.

1. Tesis türüne göre:

2. Önlem Yap�s�na göre

1. Tesis türüne göre

Kötü kokuya neden olan tesis ve etkinlikler incelendi�inde, ortaya ç�kan kokular�n kaynaklanma nedeni ve yap�s� ile birlikte bunlar�n önlenmesinde uygulanabilecek yöntemlerin bu etkinliklerin türüne göre de�i�iklik gösterebilece�i görülmektedir. A�a��da koku olu�umuna en fazla neden olan etkinlikler ve buralarda uygulanabilecek önlem yöntemleri s�ralanmaktad�r:

G�da Sanayii

• Proses Kontrolü: Üretimde kullan�lan hammaddeler, bunlar�n i�leni�i, kapal� veya aç�k prosesler, çal��ma s�cakl�klar� ve süreleri, havaland�rma ko�ullar� v.b.,
• Depolama: Organik maddelerin, hammadde ve ürünlerin depolanma süre ve s�cakl�klar�, depo yap�s� v.b.,
• Absorbsiyon: Olu�an kokulu gaz ve s�v�lar�n absorbsiyon ile ar�t�lmas�,
• Biyo-filtre: Olu�an kokulu gaz ve s�v�lar�n biyolojik bir ortamda bakterilerce parçalanarak ar�t�lmas�,
• Oksidasyon: Olu�an kokulu gaz ve s�v�lar�n yükseltgenerek parçalanmas� ve bu �ekilde ar�t�lmas�.

Hayvan Çiftlikleri

Bu tesislerde çal��ma �ekli ve fiziksel yap� koku olu�umunu büyük ölçüde etkilemektedir. Bu aç�dan koku olu�umunu önlemenin en uygun yolu bu tesisleri belirli standartlara göre kurmak ve i�letmektir. Çe�itli kurum ve kurulu�lar taraf�ndan, koku olu�umuna a��rl�kla önem veren ve bu tür tesisler için haz�rlanm�� olan k�lavuzlar bulunmaktad�r.

• VDI (Alman Mühendisler Birli�i) 3471, 3472 ,
• 2001/88/EC AT Direktifi (Domuz sa�l��� ile ilgili),
• Uygun ah�r/a��l ko�ullar� ve havaland�rma (DIN 18910),
• Ah�rlar�n temiz ve kuru tutulmas�,
• Nem tutmayan zemin kaplamalar� kullan�lmas�,
• D��k� depolama yap�s�n�n tasar�m� en az 6 ayl�k depolama kapasitesine sahip olmal�. Depolar s�zd�rmaz beton zeminli olmal�,
• Güvenlik mesafesi uygulanmas�: son çare olarak, belirli tesisler ile çevresindeki yerle�im yeri ve ticari etkinlikler aras�nda belirli uzakl�klar�n korunmas� (Almanya, �rlanda, �spanya, v.b.),
• Hollanda uygulamas�: Tesisin çevredeki birimlerle olan uzakl���na göre kapasite s�n�rlamas� getirilmesi,
• Yürütülmekte olan ara�t�rmalar: Hayvanlar�n beslenme rejimini de�i�tirerek koku emisyonunu azaltma.

Mezbaha ve Hayvansal Yan Ürünler

• Maddelerin h�zl� prosese sokulmas�,
• Yan ürünlerin k�sa süre için ve dü�ük s�cakl�kta depolanmas�,
• Yo�u�turulamayan buhar ve gazlar�n yak�lmas�,
• Proses suyunun proses-d��� sudan ayr�lmas�,
• Proses/tesis havas�n�n toplanarak yakma tesisinde yak�lmas�,
• Koku tutucu yedek sistemler (Aktif karbon, v.b).

Mezbaha ve Hayvansal Yan Ürünler- Rendering

• Pi�irme buhar�n�n yo�u�turulmas�,
• Yo�u�turulamayan buhar ve gazlar�n yak�lmas� veya biyofiltrasyonu,
• Buhar ve gazlar�n termal oksidasyonu ve/veya biyofiltrasyonu,
• Tüm proses hatt�n�n kapat�lmas�,
• Rendering öncesinde suyun kandan al�nmas� (buhar koagülasyonu ile).

Bal�k Unu ve ya��

• Taze hammadde kullan�lmas�,
• Proses havas�n�n toplanarak yak�lmas�.

At�ksu Ar�tma Tesisleri

• Kapal� sistemler: Kokuya neden olan ancak proses gere�i koku olu�umunun önlenemeyece�i ön durultma havuzu, anaerobik ar�tma havuzu gibi ünitelerin üzerlerinin kapat�larak kokulu gazlar�n çevreye yay�lmas�n�n önlenmesi ve toplanarak ar�t�lmas�.
• Tüm organik i�letme gazlar�n� biyofiltreden geçirme.
• Bacalarda–flare: Olu�an kokulu gazlar�n çe�itli durumlarda, flare bacas� ile yak�lmas�. Bu kapsamda yer flare sistemi önlenmelidir.

Tabakhaneler

• Kapal� sistemler,
• Uygun depolama,
• Stok ak�� kontrolü,
• Islak y�kama sistemleri ile kokulu gazlar�n ar�t�lmas�,
• Adsorbsiyon,
• Biyo-filtreleme,
• At�k gaz insinerasyonu: kokulu gazlar�n toplanarak yak�lmas�.

Demir-Çelik Tesisleri

• F�r�nlardan ç�kan gaz�n ar�t�lmas�,
• Dökümde duman ç�kmas�n�n önlenmesi,
• Y�kama suyunun ar�t�larak yeniden kullan�lmas�,
• Granülasyondan ç�kan duman�n yo�u�turulmas�.

2. Önlem Yap�s�na göre

Koku kirlili�i kontrolü ve giderilmesine, temiz üretim ve kirlili�in kayna��nda önlenmesi ilkelerine göre yakla��ld���nda, kokunun olu�mas�n� önlemenin, ar�tma ya da güvenlik mesafesi uygulama gibi yöntemlerden daha etkili ve tercih edilebilir oldu�u görülmektedir. Bu aç�dan yakla��ld���nda, koku önleme yöntemleri önlemin yap�s�na göre azalan tercih s�ras� ile a�a��daki gibi belirtilmektedir:
• Kaynakta önleme,
• Ar�tma,
• Seyreltme,
• Etkinli�ini azaltma / Maskeleme.

Kaynakta önleme

Kokunun olu�madan önlenmesi daha ekonomik ve etkin bir yöntem olacakt�r. Bu ise tesisin üretim yap�s� ve i�letme ko�ullar� iyile�tirilerek yap�labilir.

• Uygun hammadde kullan�m�: Alternatifler aras�ndan koku olu�umuna neden olmayacak hammaddelerin tercih edilmesi. Aradaki olas� maliyet fark�n�n ar�tma maliyeti göz önünde bulundurularak de�erlendirilmesi gerekmektedir.
• Uygun hammadde ve at�k depolama: Depolar�n ve depolama ko�ullar�n�n belirli standartlarda yap�lmas� koku olu�umunu en fazla etkileyen yöntemlerdendir. Özellikle g�da ve hayvanc�l�k ve hayvanc�l�k sanayisinde önem kazanmaktad�r.
• Proses kontrolü.
• S�z�nt� ve kaçaklar�n önlenmesi: ��lemlerin olabildi�ince kapal� ortamlarda gerçekle�tirilmesi, boru ve kazanlarda kaçaklar�n önlenmesi, kokulu proses gazlar�n�n toplanarak ar�t�lmas�. (�yi Ev �daresi).

Ar�tma: Kokulu gaz ve s�v�lar�n koku olu�turan bile�iklerden ar�nd�r�lmas�. Bunun için genel ar�tma tekniklerinin yan�nda özgün tekniklerde kullan�lmaktad�r.

• Buhar yo�u�turma
• Adsorpsiyon
• Absorbsiyon
• Biyofiltre
• Sulu filtreleme
• Yakma
• Termal oksidasyon
• Katalitik oksidasyon
• Elektrostatik filtreleme

YO�U�TURMA

Yo�u�turma, at�k gazdaki çözücü buharlar� ya da di�er kokulu gazlar�, s�cakl�klar�n� çi� noktalar�n�n alt�na dü�ürerek ay�rmaya yarayan bir tekniktir. Kokulu gazlarda genellikle suya doymu� gazdan yo�u�turularak ayr�lan su kokulu gazlar içinde bir so�urucu görevi görmekte ve bu �ekilde kokulu gaz ar�t�lmaktad�r.

Kokulu gazlar için uygulama s�n�r� 100.000 koku birimi/Nm3’tür.

ADSORPS�YON

Adsorpsiyon, gaz moleküllerinin, belirli bile�ikleri di�erlerine tercih eden kat� yüzeylerde tutundu�u ve dolay�s�yla s�v�dan ayr�ld��� heterojen bir tepkimedir.

B�YOF�LTRASYON

Burada kokulu gaz bakteri ortam�ndan geçirilerek gaz�n içerisindeki çe�itli maddelerin besin olarak bakterilerce parçalanmas� sa�lanmaktad�r. Bu tür tesislerin etkinli�inde tasar�m k�staslar� kadar i�letme ko�ullar�n�n sa�lanmas� ve devam ettirilmesi de önem kazanmaktad�r. Örne�in filtre ortam�n�n nem ve s�cakl�k durumu ile gaz�n ortamda kalma süresi verimi önemli ölçüde etkilemektedir.

B�YO-YIKAMA

Biyo-y�kama, �slak gaz y�kamay� biyolojik parçalamayla birle�tirir. Burada y�kama suyu kokulu gaz bile�enlerini oksidize edebilecek bakteri popülasyonlar�n� bar�nd�r�r. Bunun için, at�k gaz içeri�inin y�kanabilir ve y�kanan bile�enlerin de aerobik ko�ullarda biyolojik olarak y�k�labilir olmas� gerekir.

B�YO-DAMLATMA

Biyo damlatma biyo y�kama ile ayn� ko�ullarda çal���r. Biyo y�kaman�n aksine, bakteri popülasyonu destek ö�eleri yani bir yatak malzemesi üzerinde tutunmu�lard�r. Burada, s�v�, inert maddelerden olu�an bir yataktan dola�t�r�larak geçirilmektedir.

ISIL (TERMAL) OKS�DASYON

Is�l oksidasyon, at�k gaz ak��� içindeki kokulu gazlar�n, içeri�indeki kar���m�n hava veya oksijen ile birlikte, bir f�r�nda, parlama noktas�n�n üzerindeki bir s�cakl��a �s�t�lmas� ve karbondioksit ve suya dönü�mek üzere tam yanma sa�layacak kadar yeterli bir süre yüksek s�cakl���n korunmas� yoluyla oksidasyon i�lemidir.

KATAL�T�K OKS�DASYON

Katalitik oksitleyiciler, termal oksitleyicilere çok benzeyen bir �ekilde çal���rlar. Aradaki en büyük fark, alev bölgesinden geçen gaz�n bir katalizör yata��ndan da geçmesidir. Katalizör, oksidasyon tepkimesi h�z�n� art�rarak daha dü�ük s�cakl�klarda gerçekle�mesini sa�lar. Böylece, daha küçük oksitleyicilerin kullan�m�na olanak tan�n�r.

Çe�itli Ar�tma Tekniklerinin Verimlerinin Kar��la�t�r�lmas�